In musea, archieven, depots en monumentale panden zijn vocht- en temperatuurbeheersing essentieel voor behoud van cultureel erfgoed. Maar hoe verduurzaam je zo’n instelling met respect voor collectiebeheer, gebouw én bezoekerscomfort? Over die vraag gingen gepassioneerde vakmensen uit de Nederlandse museumwereld met elkaar in gesprek tijdens de tweede editie van Kuijpers Talks. Kijk hier de editie van Kuijpers Talks over verduurzaming musea terug.
Kuijpers ziet een verschuiving van de vragen waarmee musea aankloppen. Van oudsher ging dat voornamelijk om klimatiseren, maar nu de verduurzamingsopgave in Nederland actueler wordt, komt vaker een adviesvraag: hoe kunnen wij naar de toekomst toe stappen zetten?” Dat vraagstuk sluit nauw aan bij het eerste tafelgesprek met Christian Taal (hoofd bedrijfsvoering bij Het Scheepvaartmuseum en tevens voorzitter van de sectie Veiligheidszorg en facility management van de Museumvereniging) en Ragna Clocquet (senior adviseur Energie en Duurzaam bouwen bij Royal HaskoningDHV) over de Routekaart Verduurzaming Musea.
Kern van de Routekaart is een duurzaamheidsscan die musea kunnen laten uitvoeren. “Daaruit komt een lijst aan mogelijke maatregelen”, legt Christian uit. “Uiteindelijk kijkt ieder museum wat passend is voor de eigen situatie.” De scan doe je nu, maar de uitkomsten helpen om de komende jaren een verduurzamingsslag te maken, vult Ragna aan. “Zo helpt de Routekaart musea het duurzaamheidsvraagstuk te vertalen naar hun eigen meerjarenonderhoudsplanning (MJOP). De mogelijke maatregelen blijven maatwerk, maar daarbinnen is het goed om altijd te kijken naar wat wél kan.”
Ook BREEAM wordt kort aangestipt: de certificeringsmethode voor een duurzaam gebouwde omgeving, bestaande uit negen categorieën om te verduurzamen. “Veel musea zien BREEAM als einddoel”, vertelt Christian. “Maar mijn ervaring is dat je het vooral als checklist moet gebruiken. Om in de breedte van je bedrijfsvoering te zien waar kansen liggen.” Maak een plan en deel dat in stukjes: dat uitgangspunt past ook bij Kuijpers’ Koers 2030, vult algemeen directeur Aukje Kuypers aan.
Het Scheepvaartmuseum en het Fries Museum zetten de afgelopen jaren flinke stappen op het gebied van verduurzaming. In het tweede tafelgesprek delen Christian Taal en Deirdre Oosterhoff, Hoofd Faciliteiten en Gastvrijheid bij Het Fries Museum, hun ervaringen. Na een enorme renovatie in 2011 werkt Het Scheepvaartmuseum nu toe naar ecopositiviteit. “Verduurzamen is slechts de eerste stap”, legt Chrisitan uit. “De volgende is dat je klimaatneutraal wilt zijn en de derde stap is dat je ook nog wat terugdoet voor de aarde. In ons geval nemen we het perspectief van duurzaamheid mee in de verhalen die onze tentoonstellingen vertellen.” Ook het Fries Museum straalt de duurzaamheidsgedachte bewust uit. Slechts vijf jaar na de oplevering van een nieuw gebouw, werd het museum volledig gasloos. Een flinke uitdaging volgens Deirdre Oosterhoff. “Maar met resultaat. En de volgende stap is om een partner te vinden die de restwarmte van onze WKO goed kan gebruiken. Zo zoeken we continu nieuwe mogelijkheden. Dat past ook bij het DNA van musea: we zijn altijd bezig om iets goed te conserveren, lang te bewaren en in de beste condities te houden.”
Een duurzaam initiatief dat zeker ook aandacht verdient, is het nieuwe collectiecentrum Fryslân. Hier wordt – in plaats van een uitgebreide technische installatie – vooral gebruik gemaakt van het natuurlijke vermogen van de aarde. Door een luchtdichte schil te combineren met een juist niet geïsoleerde betonnen vloer, zijn de binnentemperatuur en luchtvochtigheid gedurende het hele jaar zeer gelijkmatig. Perfecte klimaatcondities om het opgeslagen erfgoed te bewaken en bewaren.
Voor het derde tafelgesprek schuiven Ilse Koreman, specialist Erfgoed en Duurzaamheid bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), en Trudy van de Meerakker, facilitair manager van het Van Abbemuseum, aan. Ilse vertelt over de inspiratievideo’s van het RCE: ‘Zien Verduurzamen Doet Verduurzamen’ en over een stimuleringsregeling in de vorm van een innovatiecompetitie. “Daarmee roepen we creatieve koppen op mee te denken over de duurzame verwarming van monumenten.”
Vanuit het Eindhovense Van Abbemuseum werkte Trudy van de Meerakker samen met het RCE en de Technische Universiteit Eindhoven aan een vierjarig onderzoek genaamd ‘Klimaatinstallatie uit’, wat een energiebesparing opleverde van ongeveer dertig procent. Het inzicht dat flexibel kan worden omgegaan met temperatuur en luchtvochtigheid – zonder voorbij te gaan aan de vereiste condities – levert volgens Trudy op lange termijn misschien wel de grootste besparing op. Zo ontstaat een robuustere klimaatbeheersing, die ten goede komt aan zowel het gebouw als de collecties. Ook was er de Zero Waste Expeditie, waarmee stappen werden gezet richting minder afval en verspilling.
De positieve energie van deze Kuijpers Talks is opvallend, besluit Aukje. “Vooral dat partijen actief kennis met elkaar willen delen. Iemand doet ervaring op en daarmee kan de ander weer verder om die versnelling nadrukkelijk te brengen.” Ilse sluit af met de opmerking dat het tijd is om de plannen nu om te zetten in concrete acties:
“De duurzaamheidsgedachte zit al tussen de oren, maar de musea kunnen ook extra betekenis geven: door duurzaamheid terug te laten komen in collecties kunnen we samen heel veel bezoekers – die ook allemaal in een huis wonen – inspireren om zelf te verduurzamen.”
Kuijpers Talks is een serie inspirerende, maatschappelijk relevante kennisevents die aansluiten op de ambitie om een betere wereld door te geven aan volgende generaties. Ter ere van het jubileumjaar – in 2021 viert de organisatie zijn 100-jarig bestaan – brengt Kuijpers daarom vakmensen uit de hele keten samen om dieper in te gaan op maatschappelijke onderwerpen die er toe doen.
Kijk hier de editie van Kuijpers Talks over verduurzaming musea terug.
Kuijpers Talks is een serie inspirerende, maatschappelijk relevante kennisevents die aansluiten op de ambitie om een betere wereld door te geven aan volgende generaties.
Kuijpers Talks zijn inspirerende kennisevents waarmee we samen met onze tafelgasten ingaan op maatschappelijke onderwerpen die er toe doen. Onder begeleiding van gastheer Patrick Nederkoorn en Aukje Kuypers brengen we onze kennis en ervaring samen en laten we zien wat er wél kan als je samen, integraal, aan een toekomstbestendige oplossing werkt voor een maatschappelijke uitdaging. We geven hiermee invulling aan onze ambitie om een betere wereld door te geven aan de volgende generatie. Immers: alleen ga je sneller maar samen kom je verder.
Bekijk hier vorige edities:
– Kuijpers Talks editie Verduurzaming Maatschappelijk vastgoed
– Kuijpers Talks, editie Life Sciences
– Kuijpers Talks editie Datacenters
– Kuijpers Talks editie Care
– Kuijpers Talks editie Food